FAO uyardı: Gazze’de yardımlar yüzde 5’te kaldı, kıtlık yaklaşıyor

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) Kuzey Afrika ve Yakın Doğu bölgesindeki gıda güvenliği uzmanı ve bölgesel politika danışmanı Dr. Fadel Al-Zaabi, “Gazze’ye ulaşan gıda yardımları, ateşkesin üzerinden haftalar geçmesine rağmen hâlâ nüfusun gerçek ihtiyaçlarının yüzde 5’inden daha azını karşılıyor” dedi. Al-Zaabi, mevcut yardım akışının, üretim kapasitesindeki geniş çaplı çöküş ve artan yoksulluk ile kitlesel yerinden edilme karşısında son derece yetersiz kaldığını, bu nedenle durumun hâlâ kritik bir insani acil durum niteliğini koruduğunu vurguladı.

“Arabi21”e verdiği uzun özel röportajda Al-Zaabi, ateşkesin yardımların girişinde sınırlı bir rahatlama sağladığını, ancak Gazze’deki gıda güvenliğinin son derece kırılgan olmaya devam ettiğini belirtti. Yardımlara neredeyse tam bağımlılığın sürdüğünü söyleyen Al-Zaabi, kısıtlamalar kaldırılmaz ve uluslararası finansman artırılmazsa kıtlık riskinin gerçek olduğuna dikkat çekti.

Al-Zaabi ayrıca, Entegre Gıda Güvenliği Aşamalı Sınıflandırması (IPC) göstergelerine göre Gazze’nin fiilen kıtlık tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirterek, birçok kişinin günlük 1350 kaloriden daha az besin alabildiğini, bunun da minimum 2200 kalori standardının çok altında olduğunu ifade etti. Temel ürünlerin pazarlarda kaybolduğunu ve özellikle çocuklar ile kadınlar arasında yetersiz beslenmenin hızla arttığını söyledi.

Savaştan sonra altyapının büyük ölçüde yok olması, yoksulluğun artması ve kitlesel göç nedeniyle Gazze halkının yardım ihtiyacının günde 600’den fazla kamyona yükseldiğini belirten Al-Zaabi, Gazze’nin yerel üretim kapasitesini neredeyse tamamen kaybettiğini ve halkın tümüyle dış yardıma bağımlı hale geldiğini ekledi. Gıdanın bir silah olarak kullanılmasına son verilmesi gerektiğini vurguladı.

Ateşkes sonrası Gazze’de gıda güvenliği ne durumda?

Ateşkesin üzerinden yaklaşık altı hafta geçmesine rağmen Gazze’deki gıda güvenliği çok kırılgan durumda bulunuyor. Yardımların girişi bir miktar düzenli hâle gelse de, mevcut miktar ihtiyaçların yanında son derece yetersiz kalıyor. Yardımların ulaştığı seviye hâlâ gerekenin yüzde 5’inden az.

FAO’nun değerlendirmelerinde günlük yardım miktarı, temel ürünlere erişim, çocuklar ve kadınlar arasındaki yetersiz beslenme oranları ve ailelerin satın alma gücü gibi göstergeler temel alınıyor. Al-Zaabi, mevcut tablonun Gazze’yi hâlâ bir insani acil durum bölgesi hâline getirdiğini söyledi.

“Hedefli aç bırakma” Gazze’de nasıl devam ediyor? Uluslararası hukuk ne diyor?

Al-Zaabi, Gazze’deki “aç bırakma savaşının” çeşitli şekillerde sürdüğünü belirtti:

• Temel gıda maddelerinin girişine getirilen kısıtlamalar,

• Yardımların engellenmesi,

• Tarım altyapısının, depoların ve pazarların imhası,

• Yakıt ve lojistik malzemelerinin engellenmesi.

Bu uygulamaların uluslararası hukuk tarafından açıkça yasaklandığını belirten Al-Zaabi, sivilleri aç bırakmanın savaş yöntemi olarak kullanılmasının bir savaş suçu olduğunu hatırlattı. Cenevre Sözleşmeleri ve ek protokoller bu yasağı açıkça düzenliyor.

Tarımsal altyapının yıkımı Gazze’nin geleceğini nasıl etkiliyor?

Tarım arazileri, sulama kuyuları, seralar, depolar ve pazarlardaki yıkımın Gazze’nin gelecekteki gıda üretimini neredeyse imkânsız hale getirdiğini vurgulayan Al-Zaabi, altyapının yeniden inşasının hem çok pahalı hem de çok zaman alıcı olacağını söyledi. Bu yıkımın sadece bugünü değil, gelecekteki gıda güvenliğini de tehdit ettiğini ifade etti.

Gazze kıtlık riskiyle karşı karşıya mı? IPC ne söylüyor?

Al-Zaabi, IPC göstergelerine göre Gazze’nin birçok bölgesinin 5. aşamaya (yani kıtlık ve felaket aşamasına) girmek üzere olduğunu belirtti. Gıdaya erişimde çöküş, artan yetersiz beslenme ve ölüm oranları kıtlık kriterlerini karşılıyor.
Durumu daha da kötüleştiren başlıca faktörler:

• Yardımların girişi üzerindeki kısıtlamaların devam etmesi,

• Yakıt eksikliği,

• Yerel üretimin tamamen çökmesi,

• Ailelerin satın alma gücünün yok olması,

• Kış koşulları, yetersiz barınma ve su-sağlık altyapısının çökmesi.

Piyasalarda hangi temel ürünler yok? Yerel alternatif var mı?

Gazze piyasalarında tamamen ya da neredeyse tamamen kaybolan ürünler:

• Taze et ve tavuk,

• Süt ürünleri,

• Bitkisel yağlar, şeker, kaliteli un,

• Sebze ve meyve çeşitlerinin büyük bölümü.

Yerel alternatifler son derece sınırlı ve sadece küçük ölçekli üretimlerden oluşuyor. Bu üretim hem talebi karşılamıyor hem de beslenme çeşitliliği sağlayamıyor.

Gelen gıda yardımlarının kalitesi ve güvenliği nasıl?

Al-Zaabi, yardımların çoğunun zor koşullarda taşındığını ve depolandığını, bu nedenle kalite ve güvenlik sorunlarının sık yaşandığını söyledi. Gazze’deki denetim mekanizmalarının çok zayıf olduğunu belirtti.

Gazze’de günlük kalori açığı ne kadar?

Gazze halkı ortalama 1350 kalori civarında bir tüketime erişebiliyor.
Oysa minimum ihtiyaç 2200 kalori.

Bu da kişi başı günlük 800–900 kalori açığı anlamına geliyor.
Bu açık özellikle çocuklar ve kadınlarda ciddi sağlık riskleri doğuruyor.

Çocuklar, hamileler ve emziren kadınlar nasıl etkileniyor?

Yetersiz beslenme nedeniyle:

• Çocuklarda hıfzıssıhha sorunları, bağışıklık zayıflığı, hastalıklar ve gelişim geriliği artıyor.

• Hamile kadınlarda erken doğum ve komplikasyon riskleri tırmanıyor.

• Emziren kadınlar yeterli süt üretemiyor.

Son raporlara göre birçok bölgede orta ve şiddetli derecede yetersiz beslenme görülüyor.

Su ve elektrik kesintileri gıda güvenliğini nasıl etkiliyor?

Elektrik yokluğu, yiyeceklerin saklanmasını imkânsız hale getiriyor; su kıtlığı ise pişirme ve hijyen koşullarını felce uğratıyor. Bu durum hem gıda çeşitliliğini azaltıyor hem de hastalık riskini artırıyor.

Hastalıkların yayılması gıda krizini nasıl etkiliyor?

Yetersiz beslenme ve hijyen koşullarının çökmesi nedeniyle hastalıklar hızla yayılıyor. Bağışıklık sistemi zayıflayan çocuk ve yetişkinlerde ölüm riski artıyor. Bu nedenle sağlık krizi, gıda krizini katlayan ikinci bir tehdit hâline geldi.

Acil olarak yapılması gerekenler neler?

Al-Zaabi’ya göre öncelikler:

• Günde sabit ve yüksek hacimde yardım girişinin sağlanması,

• Yakıtın kesintisiz girişine izin verilmesi,

• Fırınların ve toplu mutfakların yeniden çalıştırılması,

• Çocuklar ve kadınlara yönelik tedavi edici beslenme programlarının genişletilmesi,

• Piyasaya sübvansiyonlu temel gıda enjeksiyonu yapılması.

Yardımlar adil şekilde dağıtılıyor mu?

Mevcut koşullar nedeniyle dağıtımın adaleti ve etkinliği kusursuz değil.
Erişim engelleri, dağıtım zorlukları ve kitlesel göç nedeniyle bazı bölgeler ve gruplar yeterli desteğe ulaşamıyor.

Savaş sonrası gıda güvenliği nasıl yeniden inşa edilebilir?

Stratejik öncelikler:

1. Tarım altyapısının yeniden inşası (kuyular, sulama, seralar).

2. Küçük çiftçilere doğrudan destek verilmesi.

3. Yerel üretimin piyasa ile tekrar buluşturulması.

4. Gıda güvenliği, su, sağlık ve hijyen programlarının entegre biçimde yürütülmesi.

5. Ürünlerin depolanması ve soğuk zincirin tekrar çalışır hâle getirilmesi.

Kısa vadede (8–12 hafta) sınırlı tarımsal üretimin yeniden başlaması mümkün.

FAO ve diğer uluslararası kuruluşlar ne yapabilir?

FAO’nun Gazze için uygulamaya hazır acil tarım programları bulunduğunu söyleyen Al-Zaabi, bunların şunları içerdiğini belirtti:

• Çiftçilere tohum, gübre, ekipman desteği,

• Seraların yeniden inşası,

• Küçük ölçekli tavukçuluk ve hızlı sebze üretimi programları,

• Yerel değirmenlerin, fırınların ve depoların desteklenmesi.

İşgalci İsrail’in kamyon giriş izinlerinin %30’unu özel sektöre vermesi ne anlama geliyor?

Al-Zaabi’ya göre bu karar son derece tehlikeli, çünkü:

• Yardıma muhtaç halk için ayrılması gereken kamyonların bir kısmı,
  özel sektöre ticari olarak satılacak ürünlere yöneliyor.

• Bu ürünlerin fiyatları çok yüksek olduğundan yoksullar ulaşamıyor.

• Piyasa manipülasyonu ve karaborsa riski artıyor.

• İnsani yardımların etkinliği azalıyor.

Bu nedenle kararın, açlık krizini daha da derinleştirmesi bekleniyor.

Gazze’nin günde kaç kamyona ihtiyacı var?

Al-Zaabi ve BM verilerine göre:

• Savaş öncesi ihtiyaç: 500–600 kamyon/gün

• Savaş sonrası gerçek ihtiyaç: 600+ kamyon/gün

• Mevcut giriş: 40–100 kamyon/gün (yani ihtiyacın %20’sinden az)

BM’nin kapsamlı bir yardım planı hazır, ancak siyasi ve güvenlik izinleri nedeniyle uygulanamıyor.