Pekin-Riyad enerji ittifakı, ABD'nin bölgedeki hegemonyasını sarsıyor

ABD Başkanı Donald Trump'ın Orta Doğu ziyareti öncesinde Suudi Arabistan ile Çin arasında enerji işbirliğini derinleştirmeye yönelik atılan adımların, küresel güç dengelerini yeniden şekillendireceği öngörülüyor.

Küresel süper güç olma amacı güden Çin, son dönemde Suudi Arabistan'daki rafinaj ve petrokimya sektörlerine yaptığı büyük ölçekli yatırımlarla bölgede varlığını artırırken, Suudi Arabistan da Asya pazarındaki etkisini genişletmeye devam ediyor.

Bu doğrultuda atılan son adımlardan biri de Çinli petrol şirketi Sinopec'in Suudi Arabistan'ın ulusal petrol şirketi Aramco ile imzaladığı ortak girişim anlaşması oldu.

Daha önce 9 Nisan'da Suudi Arabistan'da bulunan Yanbu Aramco Sinopec Rafineri Firması'nda petrokimya genişleme projesine destek vermek amacıyla bir Yatırım Ortaklığı Çerçeve Anlaşması imzalayan şirketler, 28 Nisan'da ise yeni ortak girişim şirketi Fujian Sinopec Aramco Rafineri-Petrokimya Firması'nın resmen kurulduğunu duyurdu.

Söz konusu ortak girişim anlaşmasıyla ilgili planlamalar 2022'de başlasa da bu gelişmenin Trump'ın 13 Mayıs'ta başlayacak Orta Doğu ziyareti öncesinde yaşanması, dikkatlerin Pekin-Riyad enerji ortaklığına çevrilmesine neden oldu.

Bu durum uzmanlar tarafından Suudi Arabistan'ın Çin ile ticaretini sürdürerek kaynak çeşitliliğini artırma noktasında stratejik bir hamle olarak değerlendirilirken, Riyad ve Pekin arasında enerji işbirliklerinin derinleşmesinin ilerleyen dönemde küresel dengeleri sarsabileceği öngörülüyor.

ABD'nin küresel liderliği risk altında

Londra merkezli enerji danışmanlık şirketi Facts Global Energy (FGE) Orta Doğu Petrol Piyasası Uzmanı Palash Jain, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, ABD Başkanı Donald Trump'ın ilk yurt dışı ziyareti kapsamında Suudi Arabistan'ı ilk durak olarak seçmesinin, Körfez bölgesine atfedilen stratejik önemi ortaya koyduğuna işaret ederek, "ABD'nin Orta Doğu'daki etkisinin zayıflaması ve buna paralel olarak Çin'in bölgedeki varlığını artırması, Washington'un küresel jeopolitik çıkarları açısından uzun vadeli stratejik sonuçlar doğurabilir." dedi.

Jain, bu nedenle bölgeye yapılan ziyaretlerin yalnızca diplomatik jest değil, aynı zamanda ABD'nin ekonomik ve enerji alanındaki çıkarları açısından stratejik önem taşıdığını vurgulayarak, "Trump için Orta Doğu ile güçlü ilişkileri sürdürmek, petrol fiyatlarını kontrol altında tutmak ve enerji piyasasında istikrar sağlamak açısından büyük önem taşıyor." diye konuştu.

Suudi Arabistan'ın uzun yıllardır ABD'nin Orta Doğu'daki en güvenilir müttefiklerinden olduğunu ancak ülkenin Çin ile geliştirdiği ilişkilerin Washington için risk teşkil ettiğini anlatan Jain, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Riyad'ın Çin ile derinleşen ilişkileri, Washington'un yakından takip etmesi gereken bir konu. Çin'in Suudi rafinaj ve petrokimya sektörlerine yönelik büyük ölçekli yatırımları, uzun vadeli stratejik hedefleriyle örtüşüyor. Ancak bu yakınlaşma, ABD'nin küresel liderliğine ve doların rezerv para statüsüne doğrudan gölge düşürebilir. Riyad ve Pekin arasında güçlenen işbirliği, petrol ticaretinde yuan kullanımının önünü açabilir ve bu durum, enerji ticaretinde başat konumda olan ABD dolarının rolünü sarsarak, uluslararası finans sistemi üzerinde ciddi etkiler yaratabilir."

Suudi Arabistan, ABD ile bağlarını korumayı hedefliyor

Araştırma kuruluşu Energy Aspects Jeopolitik Araştırmalar Bölümü Başkanı Richard Bronze da Suudi Arabistan'ın ham petrolü için güvenli pazarlar yaratmak amacıyla ABD ve Avrupa'nın yanı sıra Asya'da da yatırım yaptığını ifade ederek, bu kapsamda Suudi Arabistan'ın Çin ile ekonomik ve siyasi ilişkilerini çeşitli alanlarda derinleştirdiğini söyledi.

Bronze, Çin'in sadece dünyanın en büyük ikinci ekonomisi değil, aynı zamanda Suudi petrolünün en büyük müşterisi olduğunu anımsatarak, "Riyad bu ilişkiyi geliştirirken, güvenlik ve savunma açısından hayati öneme sahip ABD ile yakın bağlarını da korumak istiyor." değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan, Trump'ın Orta Doğu ziyareti sırasında temel odak noktasının büyük ölçekli yatırım taahhütleri olacağını öngören Bronze, "Suudi Arabistan halihazırda 600 milyar dolarlık yatırım sözü verdi. Trump'ın 'bunu 1 trilyon dolara çıkarın' şeklindeki yarı ciddi talebi dikkate alınırsa bu rakamın daha da yükselmesi olası." görüşünü paylaştı.

Riyad'ın sivil nükleer programı masaya yatırılacak

Washington Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü Misafir Öğretim Üyesi Kate Dourian ise Çin'in otomotiv, yarı iletken, metal ve temiz enerji teknolojileri gibi birçok sektörde yaptığı yatırımlarla Suudi Arabistan'daki en büyük yabancı yatırımcı konumunda olduğunun altını çizerek, bu yatırımların Suudi Arabistan'ın petrol dışı ekonomiyi geliştirme hedefiyle doğrudan örtüştüğünü aktardı.

Dourian, özellikle düşük petrol fiyatlarının gelirleri azalttığı bu dönemde, Riyad'ın daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekmeye ihtiyaç duyduğunu ancak ülkenin ABD ile olan tarihi ittifakına da büyük önem verdiğini ifade ederek, "ABD, Suudi Arabistan'ın güvenliğini sağlayan ana aktör olmaya devam ediyor. Çin ile ilişkiler gelişse de bu durum değişmeyecek." değerlendirmesinde bulundu.

Trump'ın ziyareti sırasında masaya yatırılacak konular arasında küresel jeopolitik gerilimler, İran'la yürütülen nükleer müzakereler, petrol piyasasındaki gelişmeler ve Suudi Arabistan'ın ABD'ye yönelik yatırım planlarının öne çıkacağını belirten Dourian, şunları kaydetti:

"Görüşülecek bir diğer önemli konu ise Suudi Arabistan'ın sivil nükleer enerji programı. Riyad'ın kendi uranyumunu zenginleştirme konusundaki ısrarı süreci geciktirmiş durumda. Ancak ABD Enerji Bakanı Chris Wright'ın Suudi Arabistan ziyareti sırasında yaptığı açıklamaya göre, enerji alanındaki geniş kapsamlı bir anlaşma yılın ilerleyen döneminde imzalanacak. Bu anlaşma, nükleer enerjiyi de kapsayacak."