Afganistan'ın İngiliz sömürüsünden kurtuluşunun 104'üncü yılı

Afganistan Emirliği ile dönemin emperyal gücü Britanya imparatorluğu arasında 6 Mayıs-8 Ağustos 1919 tarihleri arasında yaşanan savaşın sona erdiği tarih olan "19 Ağustos Günü", Afganistan'ın İngiliz sömürgeciliğinden kurtularak elde ettiği bağımsızlığının yıldönümü olarak kabul ediliyor.

Afganistan İslam Emirliği, bağımsızlığın 104'üncü yıldönümü münasebetiyle bir mesaj yayımladı.

Mesajda, 19'uncu yüzyılın süper gücünün işgal kuvvetlerini Allah'ın yardımıyla Afganistan topraklarında bozguna uğratan Afgan Mücahidlerin kahramanca direnişlerine vurgu yapıldı.

Mesajda şu ifadelere yer verildi:

"Afganistan'ın mücahit ve gayretli halkı, 19'uncu Yüzyılın süper gücünün işgal güçlerini, Allah'ın yardımı ve benzeri görülmemiş maddi ve kişisel fedakarlıklar sayesinde tertemiz topraklarından kovarak bağımsızlığına kavuştu. İngiliz işgalcilerin ordusu bundan önce Allah'ın izniyle iki kez daha yenilmişti ve bu onların üçüncü yenilgisiydi. Ardından kibirli İngiliz İmparatorluğunun ayakları bir daha yere sağlam basamadı ve dünyada onların zulmü sona erdi, kolonileri parçalandı.

Dört gün önce Amerikan sömürgeciliğinin yenilgisini kutlarken, İngiliz sömürgeciliğinden kurtuluşu simgeleyen bağımsızlık gününü kutlamamız bir minnet ve onur kaynağıdır.

Afganistan'ın mücahit milleti, mücahit alimlerinin önderliğinde Allah'ın yardımıyla bir asırda üç imparatorluğu ülkesinden kovmayı kendisi için büyük bir şeref olarak görmektedir.

Allah'ın izniyle, İngiliz sömürgeciliğinin Afganlar karşısında yenilgiye uğratılması, ardından Kızıl Ordu'nun yenilmesi ve Sovyetler Birliği'nin dağılması ve son olarak Amerikan ve NATO güçlerinin yenilgisi… Afganistan'ın fethedilemez bir ülke olduğunu göstermiştir. Afganistan halkı Müslümandır, birliğine ve bağımsızlığına düşkün bir millettir.

Afganistan'ın inançlı halkı her zaman mazlum kalmış ve hiçbir zaman başka ülke ve milletlere zarar vermeyi amaçlamamıştır ama ne yazık ki diğer süper güçler onların hak ve özgürlüklerini ihlal etmiş, baskı altına almış ve bunun hiçbir sonucu olmamıştır ve tam tersine Allah'ın yardımıyla, saldırganlar yaptıklarından pişman olmuşlardır.

Afganistan İslam Emirliği olarak, mücahid ve inançlı milletimizin bağımsızlık gününü tebrik ediyoruz. İslam Emirliği, mücahid atalarımızın benzersiz fedakarlıklarla koruduğu dini değerlerimizi, inancımızı, düşünce ve kültürünü korumada kararlıdır. Bağımsızlığımız elde edilmiştir ve kimsenin onurumuzu ve değerlerimizi küçümsemesine, aldatmasına izin vermeyecektir.

Bağımsız ve meşru bir sistem olarak İslam Emirliği gerek bölge ülkeleriyle gerekse diğer ülkelerle İslam şeriatına dayalı sağlıklı ilişkilere inanır ve hiçbir zaman kimseye zulmetmeyi ve zarar vermeyi amaçlamadığı gibi başkalarından da aynısını beklemektedir."  

Sömürgeci Britanya İmparatorluğu ile Afganistan Emirliği arasında yaşanan savaşlarda neler oldu?

19'uncu Yüzyıl'da dönemin süper gücü sayılan, işgal ve sömürünün simgesi olan Britanya İmparatorluğu'nun Afganistan ile ilk savaşı 1839-1842 yılları arasında yaşanmıştır.

Birleşik Krallık ile Rus İmparatorluğu arasındaki hakimiyet çekişmesinin bir neticesi olan bu savaş, 1838'de İngilizlerin Afganistan'ı işgal etmesiyle başladı. Afganistan Emiri Muhammed Han'ı devirip Şuca Han'ı başa geçirmek isteyen Britanyalılar, 1942 yılında Afgan mücahidler tarafından başlatılan taarruz karşısında büyük bir hezimete uğrayarak geri çekilmek zorunda kaldı.

1878 sonbaharında Britanyalılar, bu kez yaklaşık 40 bin askerle üç farklı noktadan Afganistan'a girerek Kâbil'e doğru ilerledi. Britanyalılar Afganistan'ın büyük bölümünü ele geçirdiler. Ülkenin geri kalanının işgalini önlemek isteyen Yakup Han, Britanyalılarla barış imzalamak zorunda kaldı.

Birleşik Krallık ile Afganistan arasında yapılan anlaşma uzun sürmedi ve 2-3 Eylül 1879'da Kabil'de Britanyalılara karşı bir direniş başladı. 1879 Aralık ayında Muhammed Can Han liderliğinde kıyama kalkan Afganlar, Kabil yakınlarındaki Britanyalı kuvvetlere karşı taarruza geçti ve İngiliz kuvvetlerini kuşattılar ancak kuşatma uzun sürmedi. Cihad ilan eden Afganlar, çok sayıda asker toplayarak Eyüp Han komutasında saldırıya geçti. Afganlar 27 Temmuz 1880'de Meyvand Muharebesi'nde İngilizleri mağlup ettiler. Ancak iki taraf arasında bir barış antlaşması yapılmadı fakat Britanyalılar 1881'de Afganistan'ı terk etti.

Afganistan ile Büyük Britanya savaşlarında İngilizler, Afganistan'ın herhangi bir yerini işgal edebiliyor ama hiçbir yere gerçek anlamda hâkim olamayıp, sonunda çekilmek zorunda kalıyorlardı. Afganistan'ın 19. yüzyılda yitirdiği toprakları geri almak için harekete geçmesi, savaşın ana nedenidir. Emanullah Han, ordu ve kabile liderlerinin çoğunun desteğini aldıktan sonra, İngilizlerin Afganistan üzerindeki etkilerini kırmak ve 19. yüzyılın sonlarında Britanya Hindistanı'na bırakılan bazı toprakları geri almak üzere harekete geçti.

Son savaş, 3 Mayıs 1919'da Afgan birliklerinin Hayber Geçidi'ni aşarak İngiliz denetimindeki Britanya Hindistan'ı topraklarına girmeleri ve İngiliz garnizonunun bulunduğu stratejik önemi olan Bağ şehrini ele geçirmeleri ile başladı.

Bunun üzerine 6 Mayıs 1919'da İngiliz hükûmeti Afganistan'a savaş ilan etti. 17 Mayıs'a kadar İngiliz askerleri iyice zayıflamış ve yıpranmıştı. Bunun üzerine Emanullah Han liderliğindeki Afgan kuvvetleri İngilizlere karşı taarruza geçti ve Hayber'in batısı tekrar ele geçirildi ancak ertesi gün İngilizler, bölgeyi tekrar ele geçirerek Kabil'i bombaladı.

27 Mayıs günü İngilizler, savaşın merkezi olan Kurram'a saldırı düzenledi ancak başarısız oldu. İngiltere'nin Hava kuvvetlerinin saldırıları sonucu Emanullah Han barış istedi. Uzun görüşmeler sonucu 8 Ağustos 1919'da Rawalpindi Antlaşması kabul edildi.

Anlaşma sonra Britanya işgal güçleri 19 Ağustos'ta bir kez daha geri çekildi. O tarihten sonra 19 Mayıs günü Afganistan'ın bağımsızlık günü olarak kutlanmaya başladı.